Οι μέρες που διανύουμε είναι έντονα συναισθηματικά φορτισμένες- με ένα από τα κυρίαρχα συναισθήματα μεγάλου μέρους των Ελλήνων να είναι το συναίσθημα του θυμού. Μέσα σε αυτό το κλίμα καλούμαστε να πάρουμε σημαντικές αποφάσεις που θα επηρεάσουν το παρόν και το μέλλον της χώρας μας. Ανεξάρτητα από προσωπικές απόψεις και από το ‘τι’ τελικά θα αποφασίσει ο καθένας μας θα ήταν χρήσιμο να αναλογιστούμε σχετικά με το ‘πως’, τη διαδικασία δηλαδή μέσα από την οποία καταλήγουμε σε μια συγκεκριμένη απόφαση και να δούμε το ρόλο που το συναίσθημα του θυμού παίζει σε αυτή.
Το συναίσθημα του θυμού και το πώς επηρεάζει την κρίση και τις αποφάσεις μας, έχει μελετηθεί βάσει της θεωρίας «Αppraisal Tendency Framework», η οποία επιχειρεί να διακρίνει την επίδραση που τα διαφορετικά συναισθήματα έχουν στην κρίση και τη λήψη αποφάσεων (Lerner and Keltner ,2000, 2001).
Μια βασική υπόθεση της ΑFT είναι ότι τα συναισθήματα αυτόματα πυροδοτούν ένα σετ αποκρίσων (στη φυσιολογία, τη συμπεριφορά, την εμπειρία και την επικοινωνία) που επιτρέπουν στο άτομο να αντιμετωπίσει γρήγορα προβλήματα ή ευκαιρίες(Frijda, 1988; Keltner & Gross, 1999; Levenson, 1994; Oatley & Jenkins, 1992;Plutchik, 1979).
Αυτή η θεωρία προβλέπει ότι κάθε συναίσθημα μεταφέρει ορισμένες ‘κινητοποιητικές ιδιότητες’ που πυροδοτούν επακόλουθες κρίσεις και αποφάσεις. Τα συναισθήματά μας δεν προκύπτουν μόνο ως αποτέλεσμα των πεποιθήσων μας αλλά μπορούν και τα ίδια να δημιουργήσουν μια ‘γνωστική προδιάθεση’ ή μια στοχο-κατευθυνόμενη διαδικασία μέσα από την οποία ένα συναίσθημα επηρεάζει την κρίση και τη συμπεριφορά μέχρι η κατάσταση που δημιούργησε το συναίσθημα να επιλυθεί.
Παρόλο που αυτού του είδους οι γνωστικές προδιαθέσεις προορίζονται για να βοηθούν το άτομο να ανταποκριθεί στο γεγονός που προκάλεσε το συναίσθημα, επιμένουν και πέρα από την κατάσταση που το πυροδότησε και γίνονται έτσι ένας αντιληπτικός φακός μέσα από τον οποίο κανείς ερμηνεύει επακόλουθες κρίσεις και επιλογές του.
Οι έρευνες που έχουν μελετήσει την εμπειρία του θυμού και τις σχετικές ‘γνωστικές προδιαθέσεις’ που πυροδοτεί έχουν να μας δώσουν μια πολύ συνεπή εικόνα. (e.g., Lazarus, 1991a; Ortony et al., 1988; Roseman,1984, 1991; Scherer, 1999, 2001; Weiner, 1980, 1986).
Ο θυμός έχει συνδεθεί με μια αίσθηση ότι ο εαυτός (ή κάποιος για τον οποίο νοιαζόμαστε) έχει προσβληθεί ή τραυματιστεί (Lazarus, 1991a), με μια αίσθηση βεβαιότητας ή αυτοπεποιθησης για το γεγονός του θυμού και το τι το προκάλεσε και με την πεποίθηση ότι κάποιος άλλος (σε αντίθεση με την κατάσταση ή τον εαυτό) ήταν υπεύθυνος για το γεγονός καθώς και την αντίληψη ότι εξακολουθεί κανείς να μπορεί να επηρεάσει την κατάσταση ή να την αντιμετωπίσει. (e.g., Lazarus, 1991a;Ortony et al., 1988; Roseman, 1984, 1991; Scherer, 1999, 2001; Weiner, 1980, 1986).
Οι άνθρωποι μπορεί να έχουν διαφορετικές γνωστικές προδιαθέσεις για αρνητικά γεγονότα και έτσι να βιώνουν διαφορετικά αρνητικά συναισθήματα. Για παράδειγμα, όταν κάποιος θεωρεί ότι για το αρνητικό γεγονός ευθύνονται συγκυριακές δυνάμεις, είναι πιο πιθανό να νιώσει λυπημένος/η παρά θυμωμένος/η. Εάν αισθάνεται ο ίδιος υπεύθυνος για το αρνητικό γεγονός μπορεί να νιώσει ενοχή και ντροπή παρά θυμό(Neumann, 2000). Και όταν κάποιος αισθάνεται αβέβαιος ή δεν είναι σίγουρος για την αιτία ενός αρνητικού γεγονότος είναι πιθανό να νιώσει φόβο και άγχος παρά θυμό.
Πώς ο θυμός επηρεάζει την αντίληψη του ρίσκου σε μια πιθανή απόφαση;
Οι άνθρωποι που είναι θυμωμένοι έχουν την τάση να κάνουν πιο αισιόδοξες αξιολογήσεις του ρίσκου, να υποτιμούν δηλ τον κίνδυνο σε σχέση με τους ανθρώπους που βιώνουν φόβο. Αυτή η αισιοδοξία πηγάζει κυρίως από μια αίσθηση βεβαιότητας και προβλεψιμότητας, καθώς και από μια αίσθηση ελέγχου επάνω στα αποτελέσματα της απόφασής τους.
Ο φόβος και ο θυμός δημιουργούν αντίθετα αντιληπτικά φίλτρα ή γνωστικές προδιαθέσεις: ο θυμός αυξάνει την αίσθηση του ελέγχου και της βεβαιότητας και ο φόβος μειώνει αυτές τις αντιλήψεις (Lerner & Keltner, 2000, 2001)
Πώς ο θυμός επηρεάζει τον τρόπο επεξεργασίας των πληροφοριών;
Ο θυμός φαίνεται να μειώνει το ‘βάθος επεξεργασίας’ των πληροφοριών και τα θυμωμένα άτομα δε σταματούν για να εξετάσουν πιθανές εναλλακτικές προτού ενεργήσουν. Αυτή η τάση επίσης πηγάζει από την αίσθηση βεβαιότητας που συνδέεται με το θυμό και ίσως από την αισιοδοξία που οι θυμωμένοι λήπτες αποφάσεων έχουν για το μέλλον. (Bodenhausen et al.,1994; Lerner et al., 1998; Small & Lerner, 2005; Tiedens, 2001b; Tiedens & Linton, 2001).
Πώς ο θυμός επηρεάζει τη συμπεριφορά μας;
Σε σχέση με τις ‘κινητοποιητικές τάσεις’ του θυμού έχει βρεθεί ότι ο θυμός συνδέεται με την επιθυμία να αλλάξουμε την κατάσταση προς το καλύτερο ακόμη και με μέσα που μπορεί να είναι καταστροφικά (Frijda,Kuipers, and ter Schure, 1989) .
Σε γενικές γραμμές, η συναισθηματική εμπειρία του θυμού και οι επακόλουθες γνωστικές προδιαθέσεις που τη συνοδεύουν μπορεί να εμποδίζουν την ικανότητά μας να βλέπουμε μια κατάσταση αντικειμενικά και λογικά. Αντίθετα, ο θυμός κάνει τους ανθρώπους να προσεγγίζουν τις καταστάσεις με παραπάνω αυτοπεποίθηση , μια αίσθηση ελέγχου και αρνητικές σκέψεις για τους άλλους.
Σε ορισμένες καταστάσεις αυτές οι ‘εκτιμήσεις’ (appraisals) μπορεί να καταλήξουν σε ανεπιθύμητα αποτελέσματα, μη ρεαλιστική αισιοδοξία και διογκωμένη αυτοπεποίθηση.
Αν λοιπόν, είσαι στα πρόθυρα του να πάρεις αποφάσεις με κριτήριο το θυμό σου, ξανασκέψου το…
Γιατί όπως έχει πει και ο Αριστοτέλης:
Οποιοσδήποτε μπορεί να θυμώσει- αυτό είναι εύκολο, αλλά το να είσαι θυμωμένος με το σωστό πρόσωπο και στο σωστό βαθμό, και τη σωστή στιγμή και για το σωστό σκοπό και με το σωστό τρόπο- αυτό δεν είναι στη δύναμη του καθενός και δεν είναι εύκολο~ Αριστοτέλης
Litvak, P., Lerner, J. S., Tiedens, L. Z., & Shonk, K. (2010). Fuel in the fire: How anger impacts judgment and decision making. In M. Potegal, G. Stemmler, & C. Spielberger (Ed.), International Handbook of Anger (pp. 287-311). presented at the New York, New York: Springer.
Πηγή: beausillage.com
Πηγή: beausillage.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου