Γερναμε και λιγοστεύουμε...λόγω Μνημονίων και ατέλειωτης Φτώχειας. Διαβάστε προσεκτικα και μην αφήνετε τους άλλους να σας λένε ανοησίες!

Του ΠΑΝΟΥ ΚΑΤΣΑΡΑ

Τι μέλλον έχει μια χώρα η οποία γερνάει, οι εργασιακά μη ενεργοί πολίτες της αυξάνονται, οι νέοι της μεταναστεύουν στο εξωτερικό, η ανεργία βρίσκεται στα ύψη και η γενιά των Baby Boomers (1946-1964) αρχίζει να βγαίνει στη σύνταξη; Το δημογραφικό ζήτημα μπορεί να μη βρίσκεται στην επικαιρότητα, αν και τα νέα μέτρα για το ασφαλιστικό που συζητά η κυβέρνηση Τσίπρα με το κουαρτέτο των δανειστών το επηρεάζουν άμεσα, ωστόσο αποτελεί μια κρυφή απειλή για την οικονομική και κοινωνική ευημερία της Ελλάδας.

Τα σχετικά στοιχεία είναι συγκλονιστικά. Από τα 11 εκατ. Ελλήνων πολιτών, τα 7,5 εκατ. είναι εργασιακά ανενεργά, ενώ εργάζονται μόνο τα 3,5 εκατ. Αν σε αυτούς προσθέσουμε τα σχεδόν 1,2 εκατ. των ανέργων, το συνολικό εργατικό δυναμικό της χώρας ανέρχεται λίγο πάνω από τα 4,7 εκατ. άτομα.  

O αριθμός των μη οικονομικά ενεργών ατόμων που δεν ανήκουν στο εργατικό δυναμικό, είτε γιατί δεν εργάζονται είτε γιατί δεν αναζητούν εργασία, προσεγγίζει τα 3,5 εκατ., ενώ οι συνταξιούχοι είναι σχεδόν 2,7 εκατ. άτομα.

Δύο εργαζόμενοι για κάθε έναν συνταξιούχο

Από τα παραπάνω στοιχεία είναι εμφανές ότι η αναλογία εργαζομένων-συνταξιούχων επιδεινώνεται διαρκώς, όχι μόνο εξαιτίας της υψηλής ανεργίας αλλά και της γήρανσης του πληθυσμού. Σήμερα βρίσκεται στο 1,3 κάτι που είναι απαγορευτικό για τη βιωσιμότητα του ασφαλιστικού-συνταξιοδοτικού συστήματος, ενώ ακόμα και αν πάρουμε ως σενάριο τη μηδενική ανεργία, ο δείκτης ανεβαίνει μόλις στο 1,7. 

Σημαντικά προβληματική για το μέλλον της χώρας είναι και η αναλογία ενεργού - μη ενεργού πληθυσμού. Σε παλαιότερη συνέντευξη του στην FS και στην Α.Σπανού,  ο ομότιμος καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου Σάββας Γ. Ρομπόλης σημείωνε: «Τι μέλλον έχει μια χώρα με αναλογία ενεργού - μη ενεργού πληθυσμού όπως η δική μας; Μια χώρα όπως η Ελλάδα, με 4.740.000 άτομα εργατικό δυναμικό, 3.500.000 άτομα στην απασχόληση, 1.240.000 άτομα στην ανεργία και 2.650.000 άτομα στη σύνταξη, δεν μπορεί να προσδοκά ούτε αποκατάσταση των σοβαρών ανισορροπιών στη βιωσιμότητα και κοινωνική αποτελεσματικότητα του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης ούτε ανάταξη του κοινωνικο-οικονομικού σχηματισμού. Σε μια τέτοια προοπτική, εγκυμονείται ο κίνδυνος μονιμοποίησης της φτωχοποίησης σημαντικού τμήματος του πληθυσμού και σοβαρής καθίζησης του παραγωγικού και τεχνολογικού υπόβαθρου».

 Στα 7,7 εκατ. ο πληθυσμός της Ελλάδας έως το 2080

Αν τα παραπάνω στοιχεία τα τοποθετήσουμε στο περιβάλλον δημογραφικής γήρανσης της Ελλάδας, δηλαδή υπογεννητικότητα και αύξηση του προσδόκιμου ζωής, οι απεικονίσεις για το μέλλον δεν είναι καθόλου ενθαρρυντικές. Η Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα στην Ευρώπη με αρνητικό ισοζύγιο γεννήσεων-θανάτων για τέταρτη συνεχόμενη χρονιά. Το 2013 το ισοζύγιο ήταν αρνητικό κατά 17.660 άτομα, ενώ η ίδια κατάσταση συνεχίζεται και το 2014. Συνολικά στην τετραετία 2011-2014 οι θάνατοι θα έχουν ξεπεράσει τις γεννήσεις κατά περισσότερα από 60.000 άτομα.

Επιπροσθέτως, η Ελλάδα κατατάσσεται στην πρώτη θέση μεταξύ των κρατών-μελών της Ε.Ε. σε γήρανση πληθυσμού. Μαζί με την Ιταλία καταγράφουν τον τρίτο χαμηλότερο δείκτη γεννήσεων (9%) στην Ε.Ε., μετά τη Γερμανία (8,4%) και την Πορτογαλία (8,5%). Σήμερα το 14% του πληθυσμού είναι ήδη άνω των 65 ετών, ενώ ανά πέντε χρόνια προστίθενται επιπλέον 100.000 άτομα. Το 2020 οι Έλληνες άνω των 65 ετών, θα είναι άνω του 20% του πληθυσμού και το 2030 περίπου το 30%.

Πρέπει να σημειωθεί ότι η υπογεννητικότητα εκτός από κοινωνικούς παράγοντες,  οφείλεται και σε οικονομικούς παράγοντες και συγκεκριμένα μπορεί να θεωρηθεί απότοκο της παρατεταμένης οικονομικής κρίσης. Σύμφωνα με τη Eurostat, ο πληθυσμός της Ελλάδας έως το 2080 θα είναι 7,7 εκατ.! Στο παρελθόν οι κυβερνήσεις προσπάθησαν να δώσουν κίνητρα και παροχές στις τρίτεκνες οικογένειες, ήρθε όμως η οικονομική κρίση και όλα ανατράπηκαν. Η παρατεταμένη ανεργία, η μείωση των διαθέσιμων εισοδημάτων και η γενικότερη ανασφάλεια για το μέλλον, σε συνδυασμό με τα σημερινά κοινωνικά πρότυπα και δεδομένα, όπου τα πολλά παιδιά δημιουργούν συγκριτικά οικονομικά μειονεκτήματα, δεν αποτελούν μόνο αντικίνητρο για τη δημιουργία οικογενειών αλλά αποθαρρύνουν και τις νέες οικογένειες από το να κάνουν πολλά παιδιά.

Brain drain made in Greece

Εκτός όμως από τη γήρανση του πληθυσμού η Ελλάδα είναι αντιμέτωπη και με τη μετανάστευση των νέων στο εξωτερικό. Η οικονομική κρίση, εκτός από την ύφεση και την παρατεταμένη ανεργία, έφερε και τη μετανάστευση των νέων, το αποκαλούμενο brain drain (διαρροή εγκεφάλων, νέων ατόμων υψηλής εκπαίδευσης και ειδίκευσης). Ενδεικτική είναι η έρευνα που πραγματοποιήθηκε από τον οικονομικό γεωγράφο και καθηγητή του Πανεπιστημίου Μακεδονίας Λόη Λαμπριανίδη για τα έτη 2009-2011, σύμφωνα με την οποία περίπου 114.000-139.000 νέοι επιστήμονες  40 ετών  εργάζονται στο εξωτερικό. 0 ΟΗΕ υπολογίζει τον αριθμό των Ελλήνων επιστημόνων κάθε ηλικίας οι οποίοι βρίσκονται στο εξωτερικό στους 150.000.

Άνεργοι και σχεδόν... άνεργοι

Σήμερα η μακροχρόνια ανεργία (κάθε άνεργος είναι άνεργος για περισσότερα από 2,5 έτη) είναι 73,1%, ενώ σε 350.000 οικογένειες δεν υπάρχει ούτε ένας εργαζόμενος. Αυτοί που πλήττονται περισσότερο είναι οι νέοι και οι νέες ηλικίας 18-24 ετών, με την ανεργία vc αγγίζει το 48,5%. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΑΕΔ, η πλειονότητα των ανέργων που είναι εγγεγραμμένοι στα μητρώα του οργανισμού είναι στη δυναμική, παραγωγική ηλικία των 30 έως 44 ετών.

Στην Ελλάδα των 1,2 εκατ. ανέργων το ποσοστό της ανεργίας αναμένεται να διαμορφωθεί στο 25,7% το 2015 και στο 25,8% το 2016, από 9,5% που ήταν το 2009. Η ανεργία, σύμφωνα με την εκτίμηση της Κομισιόν, θα αρχίσει να μειώνεται από το 2017 και μετά, ενώ, σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία, η ύφεση θα είναι 1,4% για το 2015 και 1,3% για το 2016.

 

Από τα στοιχεία του ΟΑΕΔ προκύπτει επίσης ότι οι επιδοτούμενοι άνεργοι είναι μόλις 112.489 άτομα, που σημαίνει ότι εννέα στους δέκα,  δεν λαμβάνουν καμία υποστήριξη από το κοινωνικό κράτος της Ελλάδας.

Όσον αφορά τα 3,5 εκατ. που χαρακτηρίζονται ως απασχολούμενοι, πρέπει να σημειωθεί ότι μέσα σε αυτούς συμπεριλαμβάνονται τόσο οι μερικώς απασχολούμενοι των οποίων το μηνιαίο εισόδημα δεν υπερβαίνει τα 400 ευρώ όσο και εργαζόμενοι του ιδιωτικού τομέα που πληρώνονται με αρκετούς μήνες καθυστέρηση.

Σύγκρουση γενεών - Αριθμός συνταξιούχων

Από το σύνολο των συνταξιούχων όλων των κατηγοριών (γήρατος, θανάτου, αναπηρίας), περίπου το 60% λαμβάνει αποδοχές μέχρι 800 ευρώ. Παρ' όλα αυτά, το μέχρι τώρα σύστημα των πολλών ταμείων και των πολλών συντάξεων δεν είναι βιώσιμο και υπονομεύει το συνταξιοδοτικό μέλλον των επόμενων γενεών. Τα στοιχεία του συστήματος ΗΛΙΟΣ για τον αριθμό των συντάξεων που λαμβάνει κάθε συνταξιούχος είναι εντυπωσιακά και απεικονίζουν τις στρεβλώσεις του παρελθόντος. Από τα 2.663.345 εκατ. των συνταξιούχων, μόνο 1.287.637 λαμβάνουν μόνο μία σύνταξη. Δύο συντάξεις λαμβάνουν 957.186 συνταξιούχοι, τρεις συντάξεις 337.514, τέσσερις συντάξεις λαμβάνουν 61,238, ενώ 14.533 συνταξιούχοι λαμβάνουν πέντε συντάξεις και 4802 έξι συντάξεις. Τέλος, αυτή τη στιγμή στη χώρα μας υπάρχουν 371 συνταξιούχοι με επτά συντάξεις, 53 με οκτώ συντάξεις, 7 με εννέα συντάξεις και 4 συνταξιούχοι που λαμβάνουν 10 συντάξεις!

Σύγκρουση πολιτισμών

Μια λύση στο πρόβλημα της δημογραφικής γήρανσης θα ήταν, όπως πολλοί υποστηρίζουν, η μετανάστευση. Αυτό όμως έχει οικονομικές και κοινωνικές προεκτάσεις, καθώς από τη μια προϋποθέτει την ύπαρξη οικονομικής ανάπτυξης ώστε να υπάρχουν διαθέσιμες θέσεις εργασίας και από την άλλη πολιτικών ενσωμάτωσης των μεταναστών. Με αφορμή τις τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παρίσι, ο αρθρογράφος των «Financial Times» Γκίντεον Ράχμαν κάνει λόγο για αναβίωση του όρου «σύγκρουση των πολιτισμών» του Σάμιουελ Φ. Χάντιγκτον, ενώ ο αν. καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Μάνος Ματσαγγάνης, σε παλαιότερη συνέντευξη του στην FS και στην Α. Σπανού, σημειώνει «Όσον αφορά τη γήρανση του πληθυσμού, πρόκειται για οξύτατο πρόβλημα που αφορά ολόκληρη την Ευρώπη (και ιδίως στη Νότια Ευρώπη), όχι μόνο την Ελλάδα. Βραχυπρόθεσμα, η μόνη ρεαλιστική λύση είναι η -ενδεχομένως στοχευμένη- ενθάρρυνση της μετανάστευσης. Σκέφτομαι συχνά ότι η άφιξη στις ακτές μας δεκάδων χιλιάδων συχνά μορφωμένων ανθρώπων, διψασμένων για «δουλειά και προκοπή», όπως οι περισσότεροι μετανάστες, θα μπορούσε να είναι ευκαιρία για μια ισχυρή δημογραφική και ταυτόχρονα οικονομική τόνωση. Αλλά φαίνεται ότι θα παραμείνει χαμένη ευκαιρία».