ΦΑΝΤΑΣΙΑΚΕΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΣΚΛΑΒΟΙ ΡΑΓ(Ι)ΑΔΕΣ

ΑΠΕΡΓΙΑ ΔΑΣΚΑΛΩΝ ΣΤΟ RIO DE JANEIRO

Η δουλεία στην αρχαιότητα και τη φεουδαρχία στηρίζονταν στην ΑΠΌΛΥΤΗ εκμετάλλευση καταναγκαστικής εργασίας. Οι σκλάβοι σύμφωνα με τους Ρωμαίους,  είχαν υποβιβαστεί στην κατάσταση κινητής περιουσίας, σε ομιλούντα εργαλεία (instrumentum vocale).

Έτσι οι σκλάβοι βρίσκονταν στο απόλυτο έλεος του αφέντη τους, που μπορούσε να τους δέρνει, να τους βιάζει, να τους βασανίζει, ακόμα και να τους σκοτώνει.

Αυτή η ακραία υποταγή μιας ομάδας ανθρώπων σε μια άλλη, είχε σαν προϋπόθεση τη στρατιωτική ισχύ της Ελληνικής πόλης-κράτους και της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, αφού  τους έδινε τη δυνατότητα να εφοδιάζονται συνεχώς με σκλάβους.

Ο αγρότης στη φεουδαρχία, αν και τυπικά είχε μεγαλύτερα δικαιώματα και έλεγχο σε κάποιο κομμάτι γης, ήταν υποταγμένος στη στρατιωτική και δικαστική εξουσία του άρχοντα. Αυτή η εξουσία εξανάγκαζε τον αγρότη να εργάζεται για τον άρχοντα, κάνοντας καταναγκαστική εργασία, είτε δουλεύοντας μέρος της βδομάδας στα κτήματα του άρχοντα, είτε δίνοντας του μέρος της παραγωγής του.

Η φύση της εκμετάλλευσης σε αυτές τις κοινωνίες  είχε την αντανάκλασή της στην ιεραρχική οργάνωση και τη διαίρεση του πληθυσμού σε νομικά άνισες ομάδες - τους πολίτες και τους σκλάβους στην κλασική αρχαιότητα (στην πραγματικότητα ακόμα και οι ίδιοι οι πολίτες ήταν διαιρεμένοι σε πλούσιους και φτωχούς), και τις μεσαιωνικές τάξεις στην Ευρώπη.

Ο κανόνας στις προ-καπιταλιστικές κοινωνίες ( δεν φαίνεται όμως να υπάρχουν ουσιώδεις διαφορές με το σήμερα)  ήταν η εμφανής,   συστηματική, νομικά επιβεβλημένη ανισότητα (τριλογία).  

Οι ιδεολόγοι το δεχόντουσαν σαν δεδομένο και έτειναν να θεωρούν την κοινωνία βασισμένη σ’ έναν καταμερισμό εργασίας στον οποίο ακόμα και ο πλέον ταπεινός είχε την πρέπουσα θέση.

Το κλασικό δυτικό πρότυπο αυτής της  τριλογίας είναι «Η Πολιτεία» του Πλάτωνα, με την ιεραρχία από Φύλακες, Πολεμιστές και Εργάτες.

Ένα παράδειγμα για την τριλογία αυτή  διδάσκει ο  μεγάλος  Άραβας  φιλόσοφος  του Μεσαίωνα, Ιμπν Καλντούν:

« Ο κόσμος είναι ένας κήπος του οποίου ο φράκτης είναι η δυναστεία. Η δυναστεία είναι μια εξουσία διαμέσου της οποίας η ζωή αποκτά το κατάλληλο περιεχόμενο».

«Το κατάλληλο περιεχόμενο καθορίζεται από τον ηγεμόνα. Ο ηγεμόνας είναι ένας θεσμός που στηρίζεται στους στρατιώτες. Οι στρατιώτες είναι βοηθοί, που συντηρούνται χάρη στο χρήμα. Το χρήμα είναι η τροφή που παράγεται από τους υπηκόους».

«Οι υπήκοοι είναι υπηρέτες που προστατεύονται από τη δικαιοσύνη. Η δικαιοσύνη είναι το καλό μέσα από το οποίο ο κόσμος συνεχίζει την ύπαρξή του. Ο κόσμος είναι ένας κήπος!»

΄Ενας κήπος όπου ο ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ, σαν  προϊόν της δουλείας και του ιμπεριαλισμού, δεν έπρεπε να είχε θέση. Δυστυχώς συμβαίνει και πάλι σήμερα στην κατακερματισμένη  ελληνική κοινωνία  το ακριβώς αντίθετο. Ενστερνιζόμενος μάλιστα ακόμη και  θρησκευτικές πεποιθήσεις[1] , οι οποίες γίνονται αποδεκτές από μεγάλες μάζες των Ελλήνων, γιατί παρέχουν μια «φαντασιακή λύση» πραγματικών αντιθέσεων,  προσπαθεί να χρησιμοποιήσει όλα τα όπλα του αστικού συστήματος εναντίον του, με προφανείς στόχους. Την εδραίωσή του στην ελληνική πολιτική σκηνή.

Η θρησκεία ευαγγελίζεται την εξαφάνιση όλων των κακών αυτού του κόσμου σε έναν ουράνιο, μετά θάνατον, κόσμο. Η δύναμή της βρίσκεται στο ότι αναγνωρίζει την ύπαρξη καταπίεσης και βασάνων, αν και η λύση που δίνει είναι ψευδής. Ο ρατσισμός προσφέρει στους «λευκούς εργάτες»  τη ψευδαίσθηση ότι είναι τμήμα μιας κυρίαρχης ενότητας. Σε στιγμές κρίσης, προσφέρει επίσης εξιλαστήρια θύματα: την καταπιεζόμενη ομάδα (συνήθως μετανάστες).

Ο ρατσισμός έτσι δίνει στους «λευκούς εργάτες» μια ιδιαίτερη ταυτότητα, ένα ενοποιητικό στοιχείο με τους «λευκούς καπιταλιστές».

Έχουμε εδώ λοιπόν, μια περίπτωση “φαντασιακής κοινότητας” όπως υποστηρίζει  και ο Benedict Anderson[2]  

« Το έθνος,  είναι μια “φαντασιακή πολιτική κοινότητα": “ανεξάρτητα από την πραγματική ανισότητα και εκμετάλλευση που κυριαρχεί στο εσωτερικό του, το έθνος γίνεται αντιληπτό σαν μια βαθιά οριζόντια συντροφικότητα. Η καπιταλιστική κυριαρχία δεν αναβλύζει αυτόματα -πρέπει να οργανωθεί δραστήρια».  

Ένα χρήσιμο όπλο σ’ αυτή την κατεύθυνση είναι η προώθηση του ρατσισμού. Οι αστοί δεν διστάζουν να καταφεύγουν σ’ αυτό: Ο Τζώρτζ Μπους κυνικά χρησιμοποίησε τον ρατσισμό για να κερδίσει τις προεδρικές εκλογές του 1988 στις ΗΠΑ.

Ο σημερινός πρωθυπουργός ενδέχεται να κάνει το ίδιο.

Ο ρατσισμός δεν είναι βέβαια μια απλή συνωμοσία των αφεντικών, όμως οι καπιταλιστές συχνά καταφεύγουν στο ρατσισμό για να διασπάσουν την εργατική τάξη.

Ο ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ, ΛΟΙΠΟΝ, εξυπηρετεί τη διατήρηση του καπιταλισμού. Υπάρχει, επομένως, προς το συμφέρον  και ΜΟΝΟ της αστικής τάξης.

Μόνο η κοινωνική ανάπτυξη και πάλη μπορεί να ξεριζώσουν την ιδέα του και το κενό περιεχόμενό του, στην εργατική τάξη.

---

[1] Ο Μαρξ μας δίνει τον τρόπο να κατανοήσουμε με ποιον ακριβώς τρόπο λειτουργεί αυτή η διαδικασία στο περίφημο απόσπασμα από την Εισαγωγή του 1843 στο βιβλίο του «Συμβολή στην Κριτική της Φιλοσοφίας του Δικαίου του Χέγκελ»:

«Η θρησκευτική αθλιότητα είναι την ίδια στιγμή η έκφραση της πραγματικής αθλιότητας και ταυτόχρονα η διαμαρτυρία ενάντια στην πραγματική αθλιότητα. Η θρησκεία είναι ο αναστεναγμός του καταπιεσμένου, η καρδιά ενός άκαρδου κόσμου, το πνεύμα καταστάσεων όπου το πνεύμα έχει εκλείψει. Είναι το όπιο του λαού».

[2] lmagined Communities -  Φαντασιακές κοινότητες- εκδόσεις Νεφέλη 1997