ΥΠΟΤΑΓΗ ΚΑΙ ΑΝΕΡΓΙΑ στα .........................................VAUCHER

Προφανώς η πειθαρχία, λέξη άγνωστη στις μέρες μας, αποτελεί την κυρίαρχη εντολή της Ασκητικής του Καζαντζάκη. Όμως  δεν ξέρω να έχει γράψει κάτι ο μεγάλος αυτός  Έλληνας συγγραφέας, φιλόσοφος και στοχαστής για την Εργασία και υποταγή, πιθανά γιατί στις μέρες του τα φαινόμενα ανεργίας  ήταν μικρά σε αριθμό  και τοπικής φύσεως.

Ο όρος «άνεργος» περιγράφει παραπλανητικά τους υγιείς ανθρώπους που δεν έχουν την ικανότητα να αποκτήσουν τα προς το ζην . Λέω παραπλανητικά , γιατί πλέον οι άνθρωποι αυτοί δεν είναι η εξαίρεση αλλά ο κανόνας . Θα μπορούσαμε , μεταξύ σοβαρού και αστείου  να πούμε ως αξίωμα πως «η ανεργία είναι η νόρμα που παραβιάζεται από την κατάσταση της απασχόλησης». 

Οι άνεργοι αποτελούσαν κάποτε τον «εφεδρικό στρατό» , που βρισκόταν προσωρινά εκτός εργασίας για λόγους υγείας , ασθένειας , ή λόγο μικρών προβλημάτων της οικονομίας . Οι άνθρωποι αυτοί , κάποια στιγμή θα επανέρχονταν , αλλά στο διάστημα αυτό υπήρχε μέριμνα γι’ αυτούς , μέριμνα που ήταν αποδεκτή από όλους , κόμματα και κοινωνία .

Η κατάσταση αυτή δεν ισχύει πλέον . Δεν υπάρχει πια το λεγόμενο «κοινωνικό κράτος» , αντίθετα , ακούγοντας και τους «ιδιοκτήτες της χώρας» , θα υπάρξει περικοπή και στο επίδομα ανεργίας , εκτός των άλλων . Όσοι πλέον δεν εργάζονται , δεν αποτελούν τον εφεδρικό στρατό , αλλά ισορροπούν πάνω στη δοκό που βρίσκεται ανάμεσα στην «απασχόληση» και στον αποκλεισμό . Η λεγόμενη «ανοδική» πορεία της οικονομίας των προηγουμένων ετών , δεν οδήγησε στο «τέλος» της ανεργίας , αλλά στο ακριβώς αντίθετο.  Η ορθολογική οργάνωση αντιμετώπισης της κρίσης σημαίνει πλέον περικοπή και όχι δημιουργία θέσεων εργασίας , ενώ ταυτόχρονα , η πρόοδος στον τεχνολογικό τομέα αλλά και επιτυχία της «διαχείρισης δυναμικού» μετριέται από την μείωση προσωπικού . Σε όλες τις εταιρείες που βρίσκονται στο χρηματιστήριο , οι τιμές των μετοχών ανεβαίνουν κάθε φορά που προαναγγέλλονται απολύσεις .

Η εργασία που εκτελεί κάποιος , αλλά και το είδος της , καθορίζει τη θέση που ισχυρίζεται πως κατέχει εντός τη φαντασιακής σημασίας που αποκαλούμε κοινωνία . Είναι ο κυριότερος παράγοντας εδραίωσης του κοινωνικού status και της αυτοεκτίμησης,  αφού εδραιώνεται πάνω σε μία γενικότερη ηθική . Απόδειξη τούτου , αποτελεί το γεγονός ότι μόλις γνωρίζουμε κάποιον ή κάποια , η τρίτη ή η τέταρτη το πολύ ερώτηση που του κάνουμε είναι το «τι δουλειά κάνεις;».

Ζώντας σε μια κοινωνία που αγαπά τις κατηγοριοποιήσεις , το είδος της εργασίας είναι θεμελιακή κατηγοριοποίηση , μέσα από την οποία απορρέουν όλα όσα σχετίζονται με τη ζωή μας . Ποιος είναι ισότιμος με εμάς , με ποιους μπορούμε να συγκριθούμε , με ποιον μπορούμε να έχουμε κοινή πορεία , ποιους οφείλουμε να σεβόμαστε , αλλά και ποιοι πρέπει να μας σέβονται . Το είδος της εργασίας δηλώνει εν μέρει , και το πολιτισμικό κεφάλαιο , πράγμα που κατηγοριοποιεί ακόμα περισσότερο τον συνομιλητή μας . Η απόκτηση πολιτισμικού κεφαλαίου εξαρτάται από τον ελεύθερο χρόνο και από την απόσταση που έχει κάποιος από την ανάγκη . Το εισόδημα έχει μεγάλη σημασία όταν πρέπει να καθοριστεί η απόσταση από την ανάγκη . Όσο περισσότερο δουλεύεις , τόσο λιγότερο ασχολείσαι με άλλα πράγματα που θα σε βοηθούσαν πρώτα απ’ όλα να σκέφτεσαι. Καθορίζει τα δικαιώματα που έχουμε απέναντι στην οικογένειά μας , αλλά και τις υποχρεώσεις μας. Η εργασία είναι η αρχή του δρόμου που πρέπει να διαλέξουμε στην πορεία της ζωή μας . Αν αλλάξουμε τομέα εργασίας , ή είδος εργασίας , αλλάζουμε αναγκαστικά και το δρόμο μας . Με βάση αυτήν , μπορούμε να «προβλέψουμε» και να διαμορφώσουμε όλη την πλευρά της ύπαρξής μας .

Η εργασία αποτελεί θεμέλιο του βίου , και αν ελέγξεις το θεμέλιο , ελέγχεις ολόκληρο το βίο . Έτσι , μετατρέπεται σε μέσο για την άσκηση «βιοεξουσίας» . Αφού είναι το μοναδικό νόμιμο μέσο για να βγουν χρήματα , η ίδια αποτελεί ταυτόχρονα μέσο επιβίωσης και υποταγής . Η εργασία αποτελεί  τον ποιο δημοκρατικό μηχανισμό προσταγής : κανείς δεν σε υποχρεώνει να δουλέψεις , απλώς αν δεν το κάνεις θα πεθάνεις . Σας λένε ψέμματα όσοι υποστηρίζουν το αντιθετο.Ακόμη και μια ξανθιά ειναι εύκολο να το καταλάβει.

Όπως όλοι οι θεσμοί σε μια κοινωνία , έτσι και η εργασία μπορεί και ανανεώνεται . Η ανανέωση του τρόπου λειτουργίας της εργασίας , είναι η μετατροπή της από σταθερή σε ελαστική καθώς και η μεταφορά , αν είναι δυνατόν , της έδρας της επιχείρησης σε τόπους που ορίζονται από τις εταιρείες ως «μισθολογικοί παράδεισοι», αφού το κύριο χαρακτηριστικό τους είναι το πειθήνιο και κυρίως , λιγότερο ακριβό προσωπικό τους. Η μετατόπιση του κεφαλαίου σε χώρες με χαμηλότερους μισθούς , μεγαλώνει τον ανταγωνισμό μεταξύ των εργαζόμενων σε παγκόσμια κλίμακα .

Μία πολυεθνική επιχείρηση δημιουργεί εσκεμμένο ανταγωνισμό όχι μόνο μεταξύ των εργαζόμενων στην χώρα έδρας της εταιρείας , αλλά και με εργαζόμενους στην άλλη άκρη του κόσμου , που είναι αναγκασμένοι να αποδέχονται μισθούς πείνας . Κατασκευάζεται ένας τρόπος κυριαρχίας νέου τύπου , που έχει ως βασικό θεμέλιο το μόνιμο καθεστώς ανασφάλειας , με στόχο την πλήρη υποταγή των εργαζόμενων . Ο ανταγωνισμός ανάμεσα σε εργαζόμενους που βρίσκονται σε χώρες με κοινωνικά κεκτημένα και σε αυτούς που ζουν σε χώρες με λιγότερα ή καθόλου κεκτημένα , διαλύει οποιαδήποτε αντίσταση των πρώτων , επιτυγχάνει την υποταγή και κυρίως δημιουργεί την αίσθηση πως οι νέοι κανόνες είναι απόλυτα αναγκαίοι . Θυσία των κεκτημένων στο βωμό της «ανταγωνιστικότητας» . Αυτό όμως που προβάλλεται ως οικονομικό καθεστώς ή οικονομική αναγκαιότητα , είναι στην πραγματικότητα προϊόν πολιτικής βούλησης , που μετατρέπεται σε πολιτικό καθεστώς , με την ενεργό συμμετοχή και συνενοχή των εκάστοτε πολιτικών εξουσιών. Δυστυχώς όμως , η γη είναι πεπερασμένη και οι «μισθολογικοί παράδεισοι» συνεχώς λιγοστεύουν . Μετατρέπουμε συνεπώς σε τέτοιους τόπους , με όχημα την «κρίση» , οποιαδήποτε χώρα η περιοχή είναι οικονομικά ευάλωτη και προσφέρεται για κάτι τέτοιο . (Την ίδια στιγμή , πρέπει να μπορούμε να ελέγξουμε αυτούς που θα φύγουν από αυτές τις χώρες και για το λόγο αυτό , φτιάχνουμε τις ελεγχόμενες ζώνες μετανάστευσης, ώστε να ελέγχουμε την πρόσβαση των φτωχών στους ανεπτυγμένους πόλους της Ευρώπης ή των ΗΠΑ.)

Οι άνθρωποι δυσκολεύονται να συνειδητοποιήσουν πως το ίδιο το κεφάλαιο δεν είναι πλέον κάτι «χειροπιαστό» . Δεν είναι ατσάλι , τσιμέντο , χαλκός , ή βαριά βιομηχανία.  Απορώ πως στο ΚΚΕ δεν τόχουν ακόμη καταλάβει. Τώρα πλέον το κεφάλαιο είναι αριθμοί σε οθόνες υπολογιστών , που μπορούν πολύ εύκολα να αλλάξουν τόπο και μορφή . Οι αλλαγές αυτές έχουν ως μοναδικό στόχο , όχι την ευημερία των ανθρώπων , αλλά την ορθολογική οργάνωση και την ελαστικότητα του εαυτού του . Επιδρά έτσι στους ανθρώπους αντίστροφα , ως καταστροφή , αφού αδυνατούν να το αντιμετωπίσουν και να το εξηγήσουν . Το λεγόμενο χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο , έχει τη δύναμη να δημιουργεί την πεποίθηση πως η εργασία του ενός είναι η καταδίκη του άλλου . Θέσεις εργασίας εφ’ όρου ζωής, αφ’ ενός μεν δεν υπάρχουν πια , αφ’ ετέρου , δεν υπάρχουν θέσεις εργασίας όπως τις αντιλαμβανόμασταν κάποτε . 

Τώρα υπάρχουν μόνο θέσεις απασχόλησης . Πρέπει να είσαι ευγνώμων που μπορείς να απασχολείσαι . Δεν χρειάζεται να προγραμματίζεις τη ζωή σου , δεν μπορείς να το κάνεις , και δεν μπορείς γιατί δεν σου το επιτρέπουμε. Η εργασιακή αβεβαιότητα κάνει αδύνατη οποιαδήποτε προσπάθεια «τακτοποίησης» του μέλλοντος . Η πίστη και η ελπίδα σε ένα καλύτερο μέλλον  που χρειάζεται να έχει κάποιος προκειμένου να εξεγερθεί ενάντια στο παρόν όταν αυτό δεν είναι ανεκτό , εξαφανίζονται . Ο συνετός και ο φρόνιμος , δεν είναι πλέον αυτός που αποταμιεύει με στόχο το μέλλον του , αλλά αυτός που μπορεί να καταναλώσει στο παρόν . Αν δεν μπορείς να καταναλώσεις ορίζεσαι ως φτωχός .

Αν δεν θέλεις να ορίζεσαι ως φτωχός , γέμισε το πορτοφόλι σου με πιστωτικές κάρτες και καλή τύχη.

Από τα παραπάνω μπορούμε να συμπεράνουμε πως η εργασία είναι ο κύριος χώρος κοινωνικής ενσωμάτωσης , μία ενσωμάτωση όμως που βασίζεται απόλυτα στην πειθαρχία . Ο χώρος της , δεν παράγει μόνο εμπορεύματα ή δεν παρέχει απλές υπηρεσίες . Παράγει κυρίως πειθήνια υποκείμενα του σύγχρονου κράτους .  

Έτσι το κράτος διασφαλίζει τον έλεγχο της κεντρικής λειτουργίας επιβίωσης της κοινωνίας . Πάνω της στηρίζει την κοινωνική «τάξη» (order) αλλά και την ιεραρχική δομή της κοινωνίας , δημιουργώντας αυτό που αποκαλείται από πολλούς «ιεραρχική δημοκρατία» . Οι πάντες ιεραρχούνται με κύριο κριτήριο το εισόδημα το οποίο δεν πρέπει με κανένα τρόπο να απολέσουν .

Κοιτάζοντας μέσα στους χώρους εργασίας μιας μεγάλης εταιρείας , θα δούμε πως οι μάνατζερς είναι οι «ειδικοί», οι διαχειριστές του κέρδους, οι απόλυτα υπεύθυνοι γι’ αυτό . Η όποια απώλειά του , τους υποχρεώνει να ρίξουν τις ευθύνες στους εργαζόμενους που βρίσκονται από κάτω , απολύοντας όσο το δυνατόν περισσότερους. Οι εργαζόμενοι με τη σειρά τους που δεν έχουν πέσει ακόμα στην κατάσταση του «φτωχού», αφού εργάζονται , διαθέτουν ένα ελάχιστο έστω ποσοστό ασφάλειας που τους επιτρέπει να φιλοδοξούν πως μπορούν να αλλάξουν τη ζωή τους προς το καλύτερο . Ταυτόχρονα , είναι κάτι που πρέπει να υπερασπιστούν , ακόμα και αν η δουλειά τους είναι μικρά αμειβόμενη , με κακές συνθήκες και εξαντλητική , αφού ο φόβος μήπως πέσουν χαμηλότερα , μήπως περιέλθουν στην κατάσταση του φτωχού , δεν τους αφήνει κανένα περιθώριο για αντίσταση . Βλέπουμε συνεπώς μία αντίστροφη πορεία εξουσίας και ευθύνης: ενώ η εξουσία κινείται από πάνω προς τα κάτω , η ευθύνη κινείται από κάτω προς τα πάνω .

Ως κοινωνικός θεσμός , η εργασία , αντικατοπτρίζει πλήρως την κατανομή ισχύος και εξουσίας που υπάρχει στην κοινωνία . Η αντίστροφη πορεία εξουσίας και ευθύνης διαγράφεται και στην πολιτική . Όπως ακριβώς σε μία εταιρεία ο μισθωτός δεν έχει δικαίωμα να επέμβει επί της ουσίας στην «πολιτική» της , έτσι ακριβώς δεν έχει το δικαίωμα να επέμβει επί της ουσίας στην άσκηση πολιτικής της χώρας του . Οι πολιτικοί θεωρούν τους εαυτούς τους «ειδικούς» , κατασκευάζουν προγράμματα αλλά θεωρούν υπεύθυνο το λαό για την κατάσταση που έχει βρεθεί , γιατί υποτίθεται πως δεν είναι υπάκουος και δεν τηρεί το πρόγραμμα , ενώ αυτοί είναι στην πραγματικότητα οι διαχειριστές της εξουσίας . Αυτοί υπέγραφαν για δάνεια , συμβάσεις , συνεργασίες , μνημόνια κλπ .Οι «ειδικοί» είναι αυτοί που «γνωρίζουν» .

Το οικονομικό καθεστώς είναι συνδεδεμένο με το πολιτικό καθεστώς που με τη σειρά του δημιουργεί έναν συγκεκριμένο τρόπο παραγωγής . Στις μέρες μας ο έλεγχος και η επιβολή του τρόπου παραγωγής , επιτυγχάνεται με το να μετατρέπεται η ανασφάλεια σε θέσφατο . Εγκαθιδρύοντας την ανασφάλεια σημαίνει πως μπορούν οι λίγοι να επιβάλλονται στους πολλούς εκμεταλλευόμενοι την προσωρινότητά τους . Το όπλο της ανασφάλειας , είναι αυτό που καθιστά τους εργαζόμενους ανήμπορους να αντιδράσουν και να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους , γιατί βρίσκονται συνεχώς σε μία κατάσταση άγχους , έντασης και φόβου . Η ανασφάλεια είναι μία συνθήκη που σε αναγκάζει να υποκύψεις και να αρκεστείς σε ό,τι είσαι και ό,τι έχεις . Το θέσφατο της ανασφάλειας έχει γίνει η πρώτη και βασική αρχή οργάνωσης του τρόπου εργασίας και υποταγής .

Αν κάποιος ενδιαφέρεται για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο που η εργασία υποτάσσει τους ανθρώπους , μπορεί να ανατρέξει στις παρακάτω πηγές :

1. Αντεπίθεση πυρών 1, 2 / Pierre Bourdieu

2. Η Διάκριση /Pierre Bourdieu

3. Η Μετανεωτερικότητα και τα δεινά της /Zygmunt Bauman

4. Εργασία Καταναλωτισμός και οι Νεόπτωχοι / Zygmunt Bauman

5. Η Χειραγώγηση των Μαζών / Noam Chomsky

6. Η Αυτοκρατορία / Antonio Negri

7. D. Baker – Taking economics seriously

8. Δ. Μπάτση : Η βαριά βιομηχανία στην Ελλάδα

Υπάρχουν βέβαια και άλλα πολλά βιβλία, κυρίως μαρξιστικού περιεχομένου,  από τα οποία πήρα πληροφορίες ή έχω διαβάσει αλλά πιστεύω πως με αυτά είμαστε «καλυμμένοι» . Σε ένα επόμενο κείμενο θα ασχοληθώ με το τι μπορούμε να κάνουμε , κατά τη γνώμη μου , προκειμένου να αλλάξουμε αυτή την κατάσταση .

Θα δούμε…αν ζουμε μέχρι τότε.

ΠΗΓΗ: psarokefalos.blogspot.com